Finanse samorządów po III kwartałach 2020 r. Niestety nadal w kryzysie
Na zlecenie Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, do którego należy również nasza gmina, powstał „Raport o stanie finansów jst w województwie śląskim – stan po III kwartałach 2020 r.”. Jest to materiał ekspercki, prezentujący aktualną kondycję budżetów gmin i powiatów w województwie śląskim. Niestety m.in. w związku z kryzysem wywołanym pandemią, nie jest ona najlepsza.
Dokument wskazuje na kluczowe zjawiska i tendencje w samorządowych finansach, czyli dynamicznie rosnące wydatki bieżące, wolniejszy wzrost dochodów niż wydatków ogółem, wzrastającą lukę finansową w oświacie, spadek potencjału inwestycyjnego gmin i powiatów, znaczne ubytki w PIT+CIT oraz niedofinansowanie tzw. zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Jak wynika z raportu istotny wpływ na finanse samorządów mają liczne nowe lub znowelizowane przepisy prawa. Dotyczą one w szczególności kolejnych tarcz antykryzysowych, ale też zmian w regulacjach dotyczących sprawozdawczości finansowej samorządów lokalnych.
Trudnej sytuacji budżetowej nie ułatwia też COVID-19.
– Skutki epidemii odczuwamy praktycznie w każdej dziedzinie naszego działania, zaczynając od służby zdrowia, oświaty, gospodarki odpadami, transportu publicznego, opieki społecznej, a kończąc na kulturze – mówi Krzysztof Matyjaszczyk wiceprzewodniczący Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, prezydent Częstochowy.
Raport bazuje na danych ze sprawozdań przekazywanych przez samorządy lokalne Ministerstwu Finansów. Pod lupą znalazły się w nim zwłaszcza dochody ogółem samorządów, wydatki bieżące, ubytki w dochodach z tytułu PIT i CIT, nadwyżka operacyjna i luka finansowa w oświacie.
Wzrost dochodów bieżących samorządów w ostatnim czasie (zwłaszcza od 2017 r.) jest głównie wynikiem dużej, corocznej dotacji z tytułu programu 500+ (te środki ujmowane są w budżecie właśnie w pozycji dochody bieżące) – tak komentuje dane w Raporcie dr Jan Maciej Czajkowski (jego autor i jednocześnie ekspert Związku Miast Polskich w zakresie samorządowych finansów).
Dodatkowy wzrost dochodów ogółem w tym roku jest z kolei efektem jednorazowego „zastrzyku” w postaci środków na inwestycje. W efekcie samorządy lokalne nie otrzymują ostatnio bieżących dochodów własnych, które są niezbędne do realizowania zadań na rzecz lokalnej społeczności na odpowiednim poziomie.
– Dodatkowe transfery bieżące, które „wpadają do worka” pod nazwą dochody ogółem, muszą być przeznaczone na konkretny, z góry określony cel – uzupełnia Jan Maciej Czajkowski.
Jednak jak mówią eksperci trwałe bezpieczeństwo finansowe samorządów lokalnych zapewnia stabilny poziom bieżących dochodów własnych, które stanowią jeden z elementów dochodów ogółem oraz tworzą główną bazę finansową realizowania polityki rozwoju i inwestycji.
– Nasze wydatki bieżące rosną znacznie szybciej niż dochody. Jest tak m.in. jeśli chodzi o koszty utrzymania oświaty. Subwencja jest wprawdzie podnoszona, ale koszty wzrastają jeszcze bardziej i szybciej – mówi wójt gminy Rędziny Paweł Militowski.
Podobne wnioski zawarto w raporcie. Dowodzi on, że wydatki bieżące w budżetach gmin i powiatów w województwie śląskim dynamicznie rosną od 2018 r. Jedną z ważniejszych przyczyn tego zjawiska jest reforma edukacji. Związana ona była bowiem m.in. z systemowym wzrostem wydatków, które wynikały z konieczności dostosowania szkół do wprowadzonych zmian.
Samorządy od dawna podkreślają, że subwencja oświatowa w coraz mniejszym stopniu pokrywa szybko rosnące wydatki na wynagrodzenia i pochodne w oświacie. Jak wskazuje w swoim opracowaniu Grzegorz Kubalski, rząd zaplanował w województwie śląskim w 2021 r. wzrost części oświatowej subwencji ogólnej o 5,3 proc. w odniesieniu do zadań gminnych i 10,6 proc. w odniesieniu do zadań powiatowych.
Źródło: portalsamorzadowy.pl
Cały raport publikujemy poniżej.
Wyciąg z raportu i opracowania eksperckiego nt finansów jst woj sląskim
